Waar in Den Haag wonen de meeste kinderen met een risico op een onderwijsachterstand?
In opdracht van de gemeente Den Haag heeft Onderzoeksbureau Oberon in 2020 de kansengelijkheid van Haagse leerlingen in kaart gebracht. De informatie in deze paragraaf is grotendeels afkomstig uit dit onderzoeksrapport.
Den Haag is een van de meest gesegregeerde steden van Nederland. Dit betekent dat kinderen en jongeren met een vergelijkbare achtergrond en thuissituatie in dezelfde wijken wonen en veelal naar dezelfde scholen gaan. Dit heeft gevolgen voor het onderwijs en de kansengelijkheid. In diverse onderzoeken is aangetoond dat bepaalde omgevingskenmerken een negatieve invloed kunnen hebben op de onderwijskansen, leerloopbaan en ontwikkeling van leerlingen.
Wat zijn de risico’s?
Leerlingen in het basisonderwijs
Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) berekent op basis van gezins- en schoolkenmerken of een kind tussen de 2,5 en 12 jaar een risico heeft op een achterstand. Deze risico-inschatting is gebaseerd op een model van het CBS waarin gezins- en schoolkenmerken latere achterstanden voorspellen. Factoren hierbij zijn opleidingsniveau van de ouders en het gemiddelde opleidingsniveau van de moeders op de school, het land van herkomst van de ouders en de verblijfsduur van de moeder in Nederland, en of het gezin in de schuldsanering zit.
Leerlingen in het voorgezet onderwijs
Bij leerlingen in het voortgezet onderwijs wordt gekeken of leerlingen in een zogeheten armoedeprobleemcumulatiegebied (apc-gebied) wonen. Apc-gebieden zijn postcodegebieden met relatief veel huishoudens met een inkomen onder de lage inkomensgrens, veel huishoudens met een uitkering en veel huishoudens met een hoofdkostwinner met een niet-westerse migratieachtergrond.
Het CBS heeft in 2019 verkend of registergegevens gebruikt kunnen worden voor de verdeelsystematiek van het leerplusarrangement in het voortgezet onderwijs. Het CBS concludeert dat “een indicator die alleen aangeeft of een leerling woont in een apc-gebied duidelijk minder goed in staat is om onderwijsachterstanden in het vo te verklaren dan de […] (herijkte) po-indicator.”
In welke wijken wonen deze leerlingen?
Basisonderwijs
Landelijk stelt het ministerie van OCW voor 15 procent van de kinderen met het hoogste risico op onderwijsachterstand extra financiering beschikbaar. Van de 44.515 basisschoolleerlingen uit Den Haag valt 27 procent binnen deze landelijke doelgroep. We gaan hierbij uit van cijfers van 2021 omdat dit de meest recente beschikbare gegevens zijn. Volgens cijfers uit 2017 woonde meer dan de helft van de vo-leerlingen (51%) in Den Haag in een apc-gebied.
Het risico op onderwijsachterstanden als gevolg van een ongelijke thuissituatie is niet gelijkmatig verdeeld over de wijken. Met name in de Schildersbuurt (62%), Groente- en Fruitmarkt (62%) en Transvaalkwartier (54%) is de concentratie kinderen met risico op onderwijsachterstanden groot. Van de grote wijken in Nederland vormden deze drie Haagse wijken in 2017 de ‘top 3’ van wijken met het hoogste percentage doelgroepkinderen.
Andere wijken in Den Haag met hoge risico’s zijn Moerwijk (51%), Bouwlust en Vrederust (48%) en Laakkwartier en Spoorwijk (44%).
Deze zogenaamde ‘heat-map’ (zie figuur 1) geeft aan in welke woongebieden de risico’s het grootst zijn.
Voortgezet onderwijs
In de ligging van de Haagse apc-gebieden (zie figuur 2) is ook duidelijk het verschil te zien van het ‘zand en veen’.
Waar gaan de leerlingen met de grootste risico’s op onderwijsachterstand naar school?
In onderstaande figuren 3 en 4 is (per schoollocatie) te zien waar de leerlingen met de grootste risico’s op ongelijke kansen naar school gaan. Ook hier zien we in het basis- en voortgezet onderwijs de hoogste concentratie in de naoorlogse stadswijken op ‘het veen’. De kleuren zijn gebaseerd op landelijke kwintielen; de 20% locaties met het minste risico op leerachterstand zoals voorspeld door het CBS-model tot en met de 20% locaties met het grootste risico
Basisonderwijs
Voortgezet onderwijs
